EHBO bij een enkelverzwikking

Een enkelverzwikking is één van de meest voorkomende acute letsels en kan al optreden bij het verkeerd van een trapje of stoeprand stappen. Daarnaast is het de meest voorkomende sportblessure. Maar wat moet je doen, wanneer het jou of iemand in je omgeving overkomt?

Wat is een enkelverzwikking?

Wanneer de voet plotseling omklapt, dan kunnen de gewrichtsbanden die om het enkelgewricht zitten uitrekken of scheuren. Dit noemt men een verstuiking of verzwikking.

In de meeste gevallen klapt de voet naar binnen en zakt men door de enkel naar buiten toe. Het gevolg is, dat de banden aan de buitenkant beschadigd zijn. Dit noemt men een inversietrauma. Soms klapt de voet naar binnen en zakt ook de enkel naar binnen toe. Dat noemt men een eversietrauma.

Klachten bij een enkelverzwikking

Direct na een verzwikking heeft iemand last van:

• Pijn
  Een acute scherpe pijn, meestal aan de buitenkant van de enkel, is het eerste wat iemand voelt. Deze neemt na een paar minuten geleidelijk af, waardoor voorzichtig lopen in de meeste gevallen weer gaat. Het blijft wel pijnlijk om op deze voet te staan.
• Zwelling
  Een plotse zwelling wijst op een bloeding en dus op een (ernstiger) scheur, barst of breuk. Een later en geleidelijk ontstane zwelling wijst eerder op oedeemvorming.
• Verkleuring
  De zwelling verkleurt door de bloeduitstorting onder de huid. In een later stadium kunnen ook de hiel, voetrand en tenen blauw worden.

Wat kun je zelf doen bij een enkelverzwikking?

• Leg het been iets hoger.
• Koel vervolgens het letsel. De voorkeur heeft het koelen met koud stromend water of een natte spons. Wanneer je een coldpack hebt, zorg er dan voor dat deze niet rechtstreeks op de huid ligt. Doe er een theedoek of T-shirt omheen. Doe dit maximaal 20 minuten en koel nogmaals indien nodig na 10 minuten pauze.
• Geef de enkel rust, beweeg hem in het begin zo min mogelijk.
• Neem eventueel een pijnstiller (paracetamol).
• Een drukverband kan wat stevigheid geven, maar het versnelt de genezing niet.

Wanneer het na koelen en na 30 tot 60 minuten rust niet mogelijk is om de enkel te belasten, ga dan naar je huisarts toe. Dat geldt ook wanneer de pijn of zwelling na 3 tot 4 dagen niet minder is.

Wat moet je niet doen?

• De enkel onnodig bewegen of er onnodig belasten.
• Je been naar beneden laten hangen.
• De enkel verwarmen door bijvoorbeeld zalf met warmte-effect aan te brengen of een warm bad of douche te nemen.
• De enkel masseren.

Diagnose van een enkelverzwikking

Op het moment dat iemand met pijn aan de enkel bij de huisarts komt, dan zal deze vragen wat er exact is gebeurd. Hoe is het trauma ontstaan, hoe was de belastbaarheid direct na het ingeval, wat kun je aangeven over de mate van pijn en of er al eerdere klachten waren aan de enkel. Het lichamelijke onderzoek zal bestaan uit het inspecteren van:

• De stand voet ten opzichte van het onderbeen.
• De plaats en omvang van de zwelling en verkleuring.
• De mogelijkheid of de voet kan worden belast: enkele stappen lopen
• Controleren of er drukpijn is om een eventuele breuk op te sporen.

Herstellen van een enkelverzwikking

Bij het herstellen kan men een onderscheid maken volgens de fases:

Eerste fase (0 tot 3 dagen)

Deze fase is te herkennen aan:

• In rust is er pijn.
• Zwelling/bloeduitstorting is nog aanwezig.
• Je kunt niet voluit op de voet steunen.

Maatregelen

• Neem rust en leg je voet hoog. Ook nu kan het nog zinvol zijn om te koelen. Doe dit per keer tussen 15 en 25 minuten lang met tussenpauze van 45 tot 60 minuten. De zwelling kan hierdoor verminderen, wat de pijn kan doen verminderen.
• Zorg ervoor dat je regelmatig je voet en tenen beweegt, dit om de bloedcirculatie te bevorderen. Maar ga niet over je pijngrens heen.
• Je mag wel lopen, maar ook hier geldt dat je niet over je pijngrens heen moet. Soms kan het helpen om met krukken te lopen.
• Je mag nog niet sporten.
• Het aanleggen van een zwachtel kan helpen om het wat te verstevigen. Nog geen tape of brace.
• Bij pijn kun je een pijnstiller nemen, bij voorkeur paracetamol.
• Wanneer er sprake van een ernstige zwelling is, dan kan de arts een ontstekingsremmer aanraden, zoals diclofenac en ibuprofen.

Tweede fase (4 tot 10 dagen)

Deze fase is te herkennen aan:

• Zowel de zwelling als de verkleuring is afgenomen
• Je kunt je voet actief naar nulstand (90° ten opzichte van het onderbeen) bewegen.
• Het is mogelijk om te steunen op de voet mogelijk, maar het helemaal afwikkelen is nog mogelijk.
• Sporten is nog steeds niet verstandig.

Maatregelen

• Op het moment dat de zwelling voldoende is afgenomen, is het mogelijk om een tape of brace aan te leggen om zo steun te geven.
• Je mag de voet gaan belasten en lopen. Je zou binnen 4 tot 10 dagen symmetrisch moeten kunnen lopen.
• Bij pijn kun je een pijnstiller nemen, bij voorkeur paracetamol.
• Wanneer er sprake van een ernstige zwelling is, dan kan de arts een ontstekingsremmer aanraden, zoals diclofenac en ibuprofen.

Derde fase (11 tot 21 dagen)

Deze fase is te herkennen aan:

• De zwelling is afgenomen of zo goed als verdwenen.
• Er is nog wel een blauwe plek.
• In deze fase kan iemand de voet normaal afwikkelen tijdens het lopen en volledig steunen in stand en tijdens het lopen.
• Er is nog wel pijn.

Maatregelen

• Wanneer het weer aandurft om te sporten, dan is het wel van belang om de verzwakte enkelbanden te beschermen. Dat kan door middel van een brace of sporttape.
• Langzaam opbouwen van de belasting. Dit kan door te beginnen met actief belaste oefeningen, voornamelijk gericht op evenwicht en coördinatie. Zorg ervoor dat je de moeilijkheidsgraad en belasting geleidelijk opvoert. Maar let erop dat je de pijngrens niet voorbijgaat.

Vierde fase (na 3 tot 6 weken)

Deze fase is te herkennen aan:

• De zwelling is weg, net als de blauwe plek.
• Je kunt weer volledig op de voet steunen en je kunt je voet normaal afwikkelen tijdens het lopen.
• De pijn is nog niet helemaal weg.

Maatregelen
De te nemen maatregelen zijn gelijk aan die van fase 3. Echter, het accent verlegt zich meer naar het oefenen van de coördinatie bij het uitvoeren van vaardigheden (huppen, springen).

Bronnen: Rode Kruis, Sportzorgl en Fysiodouma