Nachtblindheid, is er iets aan te doen?

Ruim 40% van de vrouwen en 17% van de mannen ziet slecht in het donker. Zij lijden in meer of mindere mate aan nachtblindheid. Wanneer je last hebt van nachtblindheid, dan kun je niet goed zien wanneer het schemerig of donker is. Maar wat is de oorzaak van nachtblindheid? Is er iets aan nachtblindheid te doen?

Wat is nachtblindheid?

Nachtblindheid is het fenomeen dat iemand niets, of heel erg weinig kan zien wanneer het donker of bijna donker is. Mensen die last hebben van nachtblindheid, kunnen vaak bij voldoende licht wel goed zien. In het netvlies liggen twee soorten cellen: kegeltjes en staafjes. De kegeltjes gebruiken we als het licht is. Ze zorgen ervoor dat we scherp zien en kleuren kunnen onderscheiden. In het donker doen de kegeltjes niet zo veel en gebruiken we hoofdzakelijk de staafjes. Echter, met de staafjes kunnen we geen kleuren onderscheiden. Daarom zien we in het donker alles grijs. De staafjes vangen zo veel mogelijk licht op om toch zoveel mogelijk te kunnen zien. Nachtblindheid ontstaat wanneer deze staafjes niet goed (meer) werken.

De naam nachtblindheid klopt eigenlijk niet, nachtblindheid is namelijk niet een compleet gebrek aan zicht in de nacht. Je ziet alleen slechter op het moment dat het donker wordt, of bij overgang van een lichte naar een donkere plaats.

Nachtblindheid is in tegenstelling tot kleurenblindheid niet een aandoening op zich, maar eerder een symptoom van een onderliggende aandoening. Het kan voorkomen bij mensen van alle leeftijden, zelfs kleine kinderen kunnen er last van hebben. De medische naam van nachtblindheid is hemeralopie of nyctalopia.

Nachtblindheid komt altijd aan beide ogen voor. Nachtblindheid aan 1 oog, wijst op een oogziekte.

Oorzaken van nachtblindheid

Er zijn verschillende oorzaken van nachtblindheid, waarvan sommige verholpen kunnen worden en andere niet.

Behandelbare oorzaken

• Staar
  (Ouderdoms)staar ontstaat door een vertroebeling van de ooglens. Het gevolg is dat iemand zowel overdag als ’s nachts waziger ziet. Bepaalde mensen zien lichtkransen om lichtbronnen. Denk hierbij aan lantaarnpalen en koplampen van tegenliggers. De afweging om staar te behandelen kan moeilijk zijn. Het resultaat van de operatie is bij patiënten met retinitis pigmentosa vaak lastig te voorspellen. Het is lastig om te bepalen wat de achteruitgang van het gezichtsvermogen veroorzaakt, door de staar of door retinitis.
• Glaucoom
  Het licht dat het oog binnenvalt, wordt door de lichtgevoelige cellen in het netvlies omgezet in elektrische signalen. Deze signalen gaan via de oogzenuw naar de hersenen waar ze worden omgezet in beelden. Bij glaucoom beschadigt de oogzenuw. Vaak komt dit door een verhoogde oogdruk in de oogbol. Door het afknellen en afsterven van de oogzenuw, wordt de verbinding tussen het oog en de hersenen langzaam, maar wel voor altijd beschadigd. Glaucoom komt meestal aan beide ogen voor.
• Bijziendheid
  Wanneer je bijziend bent, en je bril of lenzen zijn niet sterk genoeg dan zie je waarschijnlijk ook minder goed in het donker.
• Refractiechirurgie
  Refractiechirurgie is een ingreep waarbij het hoornvlies, met een computergestuurde laserstraal, dunner wordt gemaakt om zo het gezichtsvermogen van iemand te verbeteren. De eerste weken of maanden na deze behandeling kan iemand kringen en strepen om lichtbronnen zien. In de meeste gevallen gaat dit vanzelf weer over, maar soms kan nachtblindheid optreden. Dan moet iemand ’s nachts een bril dragen om scherp te zien.
• Vitamine A tekort
  Ook een gebrek aan vitamine A kan nachtblindheid veroorzaken. De lichtgevoelige staafjes hebben vitamine A nodig om goed te kunnen functioneren. In de staafjes zit een pigmentstof die is opgebouwd uit eiwitten en een stof die lijkt op vitamine A. Als er licht op de staafjes valt, splitst het pigment in verschillende delen. Het pigment moet dan weer worden opgebouwd. Voor deze opbouw heeft ons lichaam vitamine A nodig. Dit wordt uit het bloed opgenomen. Wanneer er te weinig vitamine A in het bloed aanwezig is, dan wordt de aanmaak van nieuw pigment verstoord en kunnen de staafjes niet goed functioneren. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 20% van de mannen en 35% van de vrouwen te weinig vitamine A binnenkrijgt. Mensen met een chronische leverziekte of een darmstoornis zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van een vitamine A tekort.
• Bepaalde medicijnen
  Bepaalde medicijnen, waaronder sommige antidepressiva en medicijnen tegen hoge bloeddruk of hartklachten, kunnen het zicht van iemand (tijdelijk) aantasten en nachtblindheid veroorzaken. Maar ook specifieke oogdruppels kunnen minder zicht in het donker veroorzaken, doordat de oogdruppels nauwe pupillen creëren. Hierdoor laat de pupil in het donker minder licht door, waardoor het zien in het donker slechter wordt.

Niet behandelbare oorzaken

• Retinitis pigmentosa
  Dit is de meest voorkomende vorm van erfelijke nachtblindheid. Retinitis pigmentosa is een verzamelnaam voor een grote groepen erfelijke ziektes aan het netvlies. Het is een vrij ernstige oogaandoening waarbij nachtblindheid vaak het eerste symptoom is. Later kan daar ‘koker zien’ bijkomen waarbij de randen van je gezichtsveld afnemen. Uiteindelijk ga je in het algemeen slechter zien.
• Congenitale stationaire nachtblindheid
  Dit is een zeldzame oorzaak van nachtblindheid als gevolg van een verminderde gevoeligheid van het netvlies van het oog. Het is een aangeboren afwijking, waarbij iemand al vanaf zijn of haar geboorte erg slecht in de schemer en donker ziet.

Behandeling nachtblindheid

Of en hoe nachtblindheid behandeld kan worden, ligt aan de oorzaak. Hoe dan ook het is bij nachtblindheid belangrijk, om regelmatig naar de oogarts te gaan om de ogen te laten controleren. Eventuele mogelijke behandelingen kunnen zijn:

• Bijziendheid
  Komt de nachtblindheid door een onbehandelde bijziendheid, dan biedt de juiste bril de oplossing. Bij staar kan een nieuwe lens de klachten laten verdwijnen en bij glaucoom kunnen andere medicijnen de nachtblindheid soms behandelen en verminderen.
• Vitamine A tekort
  Wanneer een vitamine A gebrek de oorzaak is, dan biedt gezonde voeding in combinatie met een voedingssupplement vaak de oplossing. Wanneer de oorzaak van het vitamine A gebrek door een ziekte van de darmen of de maag, komt moet deze behandeld worden.
• Erfelijk
  Voor de erfelijke vorm van nachtblindheid is geen behandeling mogelijk. In het beste geval blijft de situatie stabiel, maar in de meeste gevallen treedt er langzaam een verdere afname van het zicht op.
• Nachtzichtbril
  Sommige mensen met nachtblindheid, hebben baat bij een speciale bril met gele brilglazen die de schittering verminderen en het contrast vergroten. Deze nachtzichtbril zorgt voor een scherper zicht wanneer het donker of schemerig is.

Autorijden met nachtblindheid?

Wanneer je zelf last hebt van je nachtblindheid, of je hebt een ernstige vorm van nachtblindheid (hemeralopie) dan is autorijden uitgesloten. Die extreme vorm van nachtblindheid komt gelukkig niet veel voor. Maar om jezelf en anderen te beschermen, is het wellicht verstandig, om bij nachtblindheid in het (half)donker geen auto te rijden, zelfs wanneer er voldoende straatverlichting is.

Bronnen: oogfonds.nl en oogziekenhuiszonnestraal.nl