Maculadegeneratie, hoe herken je het op tijd?

Maculadegeneratie is de belangrijkste oorzaak van ernstige slechtziendheid. Gelukkig is deze oogaandoening goed te behandelen, maar dan moet je de signalen wel op tijd herkennen. Hoe herken je het en wat kun je eraan doen?

In Nederland hebben naar schatting 70.000 tot 100.000 mensen maculadegeneratie. Waarschijnlijk lopen er daarnaast zo’n 400.000 tot 500.000 mensen met een beginnend stadium van deze oogaandoening rond, soms zonder het zelf te weten.

Wat is maculadegeneratie?

Maculadegeneratie is een aandoening aan het oog, waarbij het gezichtsvermogen steeds minder wordt. Dit komt omdat de kwaliteit van de gele vlek, ook wel macula genoemd, slechter wordt. De gele vlek ligt in het midden van het netvlies en is erg klein. In dat netvlies liggen allemaal lichtgevoelige cellen (die we staafjes en kegeltjes noemen). Deze spelen een belangrijke rol bij het omzetten van licht in beelden. In de gele vlek liggen heel veel kegeltjes bij elkaar. Kegeltjes nemen kleuren en contrast waar, en we hebben ze nodig om details goed te kunnen zien.

Vormen van maculadegeneratie

Deze aandoening kent 2 vormen; leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) en juveniele maculadegeneratie (JMD).

De eerste vorm is direct de meest voorkomende. In de meeste gevallen ontstaat deze vorm rond het vijftigste jaar. Hiervan zijn ook weer 2 vormen: de droge en de natte.
Bij natte MD lekt vocht in of onder het netvlies, waardoor de lichtgevoelige cellen beschadigen. Bij droge MD is het de fijne structuur van de gele vlek die beschadigd raakt. Deze vorm ontwikkelt zich erg langzaam. Vaak duurt het jaren voordat mensen zich bewust zijn van het feit dat ze minder goed zien.

Juveniele maculadegeneratie is een erfelijke vorm van maculadegeneratie en kan al op jonge leeftijd voorkomen.

Symptomen

Je kunt niet zien of iemand maculadegeneratie heeft. Iemand heeft geen geïrriteerde, rode of tranende ogen. Daarnaast is het zo dat maculadegeneratie zich niet bij iedereen op dezelfde manier uit. Echter, de symptomen hebben allemaal wel te maken met een verandering en achteruitgang van het gezichtsveld.

• Minder goed zien
  Veel mensen vinden het normaal dat hun zicht naarmate ze ouder worden achteruitgaat. Echter, bij maculadegeneratie gaat de gezichtsscherpte heel sterk achteruit en lost het dragen van een bril de problemen niet op.
• Beeld raakt vertekend
  Rechte lijnen worden krom en vlakke oppervlakten lijken een beetje op te bollen. Deze vertekening van het beeld noemt men metamorfopsie.
• Zien van een wazige vlek
  Een ander symptoom is dat men een wazige, rommelige, grijzige of zelfs zwarte vlek in het midden van zijn blikveld ziet. Dit blijft daar zitten en iemand kan er niet langs kijken. Hierdoor kan iemand erg moeilijk een gezicht herkennen. Zo’n donkere vlek wordt een scotoom genoemd.
• Kleuren vervagen
  Doordat de kleuren vervagen lijkt het alsof de wereld een verbleekte foto is. Het gevolg hiervan is dat het moeilijk wordt om kleine kleurverschillen te zien. Sowieso is het voor mensen met symptomen van maculadegeneratie, moeilijk om contrasten te zien. Zo kan het zijn dat iemand met maculadegeneratie, een wit papier op een witte tafel niet kan zien. Maar het is ook lastig, om gekleurde letters op een gekleurde achtergrond te lezen.

Niet alleen de symptomen maar ook het verloop van LMD kan verschillend zijn. In de meeste gevallen (de droge vorm), verloopt het proces langzaam. Bij de natte vorm van LMD (in 10% van de gevallen), treden er plotseling veranderingen in het zicht op. Het is belangrijk dan snel naar een oogarts te gaan. Voor deze natte vorm is snelle actie erg belangrijk.

Oorzaken

De oorzaak van maculadegeneratie is (nog) niet duidelijk. De volgende factoren kunnen wel een rol spelen bij het ontstaan ervan:

• Leeftijd
  Bij LMD is dit de belangrijkste risicofactor. In Nederland lijdt naar schatting circa 14% van de mensen tussen de 55 en 64 jaar aan enige vorm van LMD. Dit loopt in de groep 65 tot 75 jaar op naar bijna 20%. Bij mensen boven de 75 jaar is dit zelfs 37%.
• Hoge bijziendheid
  Bij hoge bijziendheid (-6 dioptrie of hoger) is het oog groter. Daarom kan er door ‘uitrekking van het netvlies’ sneller slijtage optreden.
• Roken
  LMD komt 5 keer vaker voor bij mensen die per dag meer dan één pakje sigaretten roken.
• Wanneer iemand een staaroperatie heeft gehad.
• Erfelijkheid: kan een rol spelen bij het ontstaan van LMD
• Deze oogziekte kan ook ontstaan door andere ziektes, zoals diabetes, of door verwondingen.

Behandeling

Behandeling van natte MD is goed mogelijk, wanneer deze in een vroeg stadium ontdekt is. De behandeling is erop gericht om de achteruitgang tot stilstand te brengen. Helaas kan het zicht dat verdwenen is niet meer worden hersteld. Vroege opsporing is dus heel erg belangrijk.

De meest gebruikte behandeling bestaat, uit het injecteren van een medicijn in het oog, dat vaatnieuwvorming en lekkage vermindert. Bij de meeste mensen stabiliseert het zicht zich door deze manier van behandelen.
Een andere methode is een laserbehandeling. Hierbij worden de lekkende bloedvaatjes gedicht, en wordt verdergaande bloeding en achteruitgang van gezichtsvermogen voorkomen. Een blijvend gunstig effect kan bij deze behandeling niet worden gegarandeerd.

Daarnaast worden voeding en supplementen gebruikt om de ontwikkeling van MD te vertragen. Ook een gezonde levensstijl is daarbij van belang. Droge MD kan helaas niet behandeld worden.

Bronnen: Oogfonds.nl, oogartsen.nl en oogvereniging.nl