Nierstenen komen steeds vaker voor, twee keer zo vaak bij mannen als bij vrouwen. Men schat dat ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking nierstenen heeft en dit percentage stijgt. Wat zijn de symptomen van nierstenen en kun je ze ook voorkomen?
Wat zijn nierstenen?
Nierstenen zijn kristalvormige afwijkingen die in de nier ontstaan. Deze kristalvormige afwijkingen noemen we stenen. Kleine nierstenen plassen we gewoon uit, echter wanneer zo’n steen groot genoeg is dan kan deze vast komen te zitten in de urineleider, wat onder andere ernstige pijn kan veroorzaken.
Oorzaken van nierstenen
Het is misschien wel de belangrijkste functie van onze nieren: het filteren van afvalstoffen uit het bloed en ze via de urine uit ons lichaam verwijderen. Nierstenen ontstaan wanneer er te veel moeilijk oplosbare zouten en mineralen in de urine zitten die in plaats van in de urine op te lossen, kleine kristallen vormen die samenklonteren tot een steentje. Er zijn verschillende soorten nierstenen; de meest voorkomende zijn calciumhoudende nierstenen (75-80%). Daarnaast zijn er ook struvietstenen en cystinestenen. De stenen kunnen in de nieren zelf ontstaan, maar ook in de urineleiders.
Waardoor kunnen nierstenen zich makkelijk vormen:
- Te weinig drinken;
- Veel vochtverlies door diarree;
- Veel vochtverlies door veel zweten;
- Hoge inname van zout;
- Veel eiwitten (met name vlees);
- Bepaalde medicijnen;
- Aangeboren oorzaak;
- Urineweginfectie.
Symptomen nierstenen
In de meeste gevallen merken we niets van nierstenen en plassen we ze gewoon uit. Echter, wanneer de steen dusdanig groot is, dan kan deze in de urineleider vast komen te zitten. Hierdoor kan er minder of geen urine meer langs en raakt de nier steeds voller. Hierdoor kun je hevige pijn bij de zijkant en achterkant van het lichaam, direct onder de ribben krijgen. Deze pijn die in golven komt, kan gepaard gaan met misselijkheid en braken. Ook kan deze pijn zich uitbreiden naar je lies en onderbuik en dan krijg je vaak ook: een aanhoudende drang om te plassen, ervaar je pijn bij het passen en kan je urine een rode of bruine kleur hebben. Ook kan je urine troebel worden en stinken.
Behandeling nierstenen
In veel gevallen wordt een niersteen gewoon uitgeplast. Echter, wanneer deze dusdanig groot is dat deze niet uitgeplast kan worden, dan zal je huisarts je doorverwijzen naar een uroloog. De uroloog zal middels een echo of scan bekijken hoe groot de steen is en waar deze exact zit.
Medicijnen
Tegen de pijn zal de arts pijnstillers met een spierverslappende werking voorschrijven. In zeldzame gevallen zal de arts een alfablokker voorschrijven. Dit medicijn zorgt ervoor dat de urineleider zich meer ontspant. Dit moet het uitplassen van de steen vergemakkelijken.
JJ-katheter
Wanneer de niersteen ervoor zorgt dat de urine niet meer naar de blaas doorstroomt, maar in de nier achterblijft, dan kan dit nierschade veroorzaken. Om ervoor te zorgen dat de urine wel doorstroomt kan de arts een slangetje (JJ-katheter) van de nier naar de blaas plaatsen. De omleiding zorgt voor die doorstroming en zal er direct minder stuwing, minder pijn ontstaan en kan de nier tot rust komen. Vervolgens kan de niersteen behandeld worden.
Nefrostomiekatheter
Wanneer er sprake is van een grotere steen in de urineleider of in het geval van een nierbekkenontsteking kan een nefrostomiekatheter worden aangebracht. Hierbij wordt er een slang aan de rugzijde geplaatst, zodat de urine in een externe katheterzak wordt opgevangen.
Niersteenvergruizer
Met een niersteenvergruizer wordt de niersteen door middel van schokgolven vergruist. Hierdoor valt de steen in vele kleine stukjes uiteen die vervolgens uitgeplast worden.
Ureterorenoscopie
Bij deze ingreep wordt er een camera ingebracht om de niersteen te bekijken en indien nodig wordt de steen vergruisd met een laser en worden de kleine deeltjes verwijderd.
Percutane verwijdering
Zijn de stenen te groot in formaat of in aantal, dan brengt de arts door de huid een naald in de nier aan waarna een hol buisje met een diameter van ongeveer één centimeter in de nier wordt gebracht. Via dit buisje kan de niersteen met behulp van speciale instrumenten verwijderd worden.
Voorkomen van nierstenen
De meest voorkomende nierstenen bestaan uit calciumzouten. Om calciumhoudende nierstenen te voorkomen kun je de volgende adviezen volgen:
Drinken
Drink veel water, suikervrije frisdranken en -vruchtsappen. Drink over de hele dag (24 uur) 2,5 tot 3 liter. Dusdanig dat je ten minste 2 liter urine per dag produceert. Het verdunnen van je urine helpt om de vorming van nierstenen te voorkomen. Vooral ’s nachts wat drinken is erg belangrijk, omdat dat het moment is dat er het minste urine wordt aangemaakt en het risico om niersteenvorming het grootst is.
Voeding
Het eten van veel oxalaat kan het risico op het ontwikkelen van nierstenen vergroten. Dus beperk het eten voedingsmiddelen die rijk zijn aan oxaalzuur. Voorbeelden hiervan zijn onder andere: groene bladgroente (met name spinazie), rabarber, snijbieten, paprika, bessen, sterfruit, cacao, chocolade en noten.
Beperk zoutgebruik
Een belangrijk onderdeel van zout is natrium. Een ruim gebruik hiervan kan de uitscheiding van calcium in de urine stimuleren. Dit kan de kans op nierstenen vergroten.
Eiwit
Een te hoge inname van dierlijk eiwit kan leiden tot een verhoogde calciumuitscheiding in de urine, wat de kans op nierstenen kan vergroten. Dierlijk eiwit zit hoofdzakelijk in: vlees, kip, vis, melkproducten, kaas en eieren. Het advies is om niet meer dan 1 portie (100 gram onbereid) vlees(waar), vis of kip en maximaal 4 melkproducten per dag te consumeren. Wissel af met bijvoorbeeld peulvruchten en sojaproducten.
Bronnen: Medisch Centrum Leeuwarden, Nierstichting en Leids Universitair Medisch Centrum
Delen: gepubliceerd door C. van Etten.