Prostaatkanker; de meest voorkomende kanker bij mannen boven de 45 jaar.

Ieder jaar krijgen in Nederland meer dan 10.000 mannen prostaatkanker. Het is daarmee de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen. Wat is prostaatkanker en hoe kun je de symptomen herkennen?

Wat is prostaatkanker?

Prostaatkanker, ook wel prostaatcarcinoom genoemd, is een kwaadaardige aandoening van de prostaat. Alleen de man heeft een prostaat. Prostaatkanker komt dan ook alleen bij mannen voor.
De prostaat is een klier ter grootte van een walnoot en zit in de onderbuik, direct onder de blaas en om de plasbuis heen. Deze klier is onderdeel van het mannelijk voortplantingssysteem.

Vanaf de puberteit groeit de prostaat. Bij sommige mannen kan deze groei vanaf hun 40ste levensjaar sneller gaan dan bij andere mannen. Normaliter bevat de prostaat ongeveer 15 milliliter. Een vergrote prostaat kan wel 100 milliliter bevatten. Deze vergroting is niet altijd kwaadaardig. Er bestaat namelijk zowel een goedaardige vergroting als een kwaadaardige vergroting. In het laatste geval wordt er prostaatkanker geconstateerd. Een vergrote prostaat betekent dus niet automatisch dat iemand prostaatkanker heeft of krijgt.

Prostaatkanker ontstaat in de klierbuisjes van de prostaat. Hierdoor verandert de structuur van deze buisjes. Het weefsel voelt dan harder aan. De meeste prostaatkankers groeien heel langzaam, waardoor er vaak ook lange tijd geen (ernstige) klachten zijn.

Oorzaak van prostaatkanker

Over de oorzaak van prostaatkanker is helaas nog weinig bekend. Wel weet men dat kans toeneemt, naarmate de leeftijd vordert. Daarnaast is het bekend dat het mannelijke hormoon testosteron een rol speelt. Maar ook het westerse eetpatroon dat bestaat uit rood vlees, dierlijke vetten, weinig groente en fruit kan van invloed zijn. Ook erfelijke factoren spelen soms mee. Sommige etnische groepen, zoals mannen met een Afrikaanse achtergrond lijkt er een verhoogd risico te zijn.

Er bestaan een aantal misverstanden als het gaat om de oorzaken van prostaatkanker. Namelijk dat deze vorm van kanker veroorzaakt kan worden door masturbatie of sterilisatie. Dat is niet het geval.

Symptomen van prostaatkanker

In het beginstadium geeft deze ziekte geen klachten en aangezien prostaatkanker langzaam groeit kan het lang duren voordat iemand iets merkt. Het komt dan ook regelmatig voor dat iemand pas klachten krijgt op het moment dat de kanker is uitgezaaid. In ieder geval moet je alert zijn op prostaatkanker wanneer je last hebt van de volgende symptomen:

• Vaker moeten plassen (zowel overdag als ’s nachts)
• Moeite met plassen.
• Pijn en een branderig gevoel bij het plassen.
• Moeilijk op gang komen met plassen.
• Zwakke of onderbroken straal.
• Gevoel hebben dat je blaas na plassen niet leeg is.
• Troebele of bloederige urine.
• Bloed in het sperma.

Let wel; deze symptomen kunnen ook wijzen op een ‘goedaardige’ prostaatvergroting. Maar wanneer je twijfels hebt of je zorgen maakt, dan is het altijd verstandig om naar je huisarts te gaan.

Diagnose van prostaatkanker

Om de diagnose prostaatkanker te kunnen stellen kan de arts de volgende onderzoeken/testen gebruiken:

• Rectaal toucher
  Bij dit onderzoek voelt de arts met zijn vinger via de anus en endeldarm of de prostaat vergroot is of dat er een verharding gevoeld wordt.
• Bloedonderzoek
  Deze test kijkt naar de hoeveelheid PSA in het bloed. PSA is een specifiek eiwit in je bloed dat alleen door de prostaat wordt aangemaakt. Bij prostaatkanker kan de hoeveelheid PSA in het bloed verhoogd zijn. Echter, er zijn ook goedaardige aandoeningen waardoor de hoeveelheid PSA verhoogd kan zijn. Een verhoogd PSA betekent niet automatisch dat iemand prostaatkanker heeft.
• Biopsie
  Bij een prostaatbiopsie worden er 12 stukjes weefsel van de prostaat genomen. Dit weefsel wordt onderzocht op kwaadaardige cellen.
• Echo van de nieren
  Met een echografie kunnen de nieren, de urineleiders en de blaas zichtbaar gemaakt worden op een beeldscherm. Vervolgens kan er een eventuele verwijding van het afvloedsysteem van de nieren geconstateerd worden. Maar er kan ook worden vastgesteld of er urine in de blaas achterblijft na het plassen.
• MRI
  Met een functionele MRI een eventuele tumor in de prostaat met meer dan negentig procent nauwkeurigheid aantonen én exact lokaliseren. Omdat een prostaatbiopsie behoorlijk pijnlijk kan zijn, wordt er vaak voor een MRI gekozen.

Als de diagnose prostaatkanker is gesteld, zullen er andere onderzoeken volgen om te bepalen in welk stadium de ziekte zich bevindt. Denk hierbij aan een botscan, CT-scan en of lymfeklierverwijdering.

Behandeling van prostaatkanker

De behandeling die wordt gekozen is afhankelijk van het type tumor. Tevens wordt er rekening gehouden met de gezondheid en conditie van de persoon. Mogelijke behandelingen van prostaatkanker zijn:

• Actief volgen van de kanker, maar niet behandelen
  Voor deze behandeling wordt gekozen wanneer de kanker niet is uitgezaaid. Pas op het moment dat er veranderingen plaatsvinden, zal er actie worden ondernomen.
• Operatie
  Er zijn twee prostaatoperaties mogelijk. De eerste is een operatie waarbij enkel de prostaat verwijderd wordt. Voor deze operatie wordt gekozen op het moment dat de kanker niet is uitgezaaid. Deze operatie is bekend onder de naam radicale prostatectomie.
  De andere optie is het verwijderen van de prostaat inclusief de lymfeklieren. Hiervoor wordt gekozen op het moment de kanker buiten de prostaat is gegroeid, met uitzaaiingen in de lymfeklieren.
• Bestraling uitwendig
  Bij deze behandeling wordt de tumor van buitenaf bestraald. De bestraling wordt zo gericht dat omliggend gezond weefsel zo min mogelijk problemen ondervindt van de behandeling.
• Bestraling inwendig
  Hierbij wordt het radioactieve materiaal in de prostaat zelf geplaatst. Het voordeel is dat het gezonde weefsel vrijwel niet aangetast wordt.
• Hormoontherapie
  Prostaatkankercellen reageren op (vooral) het geslachtshormoon testosteron. Testosteron zorgt ervoor dat ze verder gaan groeien. Hormoontherapie probeert de werking van testosteron tegen te gaan. Het doel is om de kankercellen tijdelijk ‘stop te zetten’.
• Chemotherapie
  Chemo wordt gegeven worden als zogenaamde palliatieve behandeling. Deze behandeling is dus niet gericht op genezing, maar alleen op vermindering van de klachten.

Leven na de behandeling

Gelukkig is prostaatkanker in de meeste gevallen goed te behandelen, vooral als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt. Wanneer de behandeling heeft bestaan uit het verwijderen van de prostaat, dan kan het zijn dat iemand last heeft van:

• Incontinentie
  Bijna alle mannen hebben na de operatie in meer of mindere mate last van incontinentie. In 90% van de gevallen verdwijnt dit helemaal na verloop van tijd. Het trainen van de bekkenbodemspieren is hierbij ondersteunend.
• Impotentie
  De eerste weken/maanden na een prostaatoperatie krijgen bijna alle mannen te maken met een erectiestoornis. Bij een deel van de mannen komt dit weer terug. Echter, dit is afhankelijk van verschillende factoren; is er zenuw-sparend geopereerd, hebben de zenuwbundels schade opgelopen en medicatie.

Bronnen: mmc.nl, avl.nl, kanker.nl en zgt.nl