Zaadbalkanker, weet wat de risicofactoren zijn

Zaadbalkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij jonge mannen. Het blijkt dat vooral mannen in de leeftijd van 15 tot 40 jaar het grootste risico lopen om zaadbalkanker te krijgen. Maar wat zijn de risicofactoren en hoe herken je symptomen?

Wat is zaadbalkanker?

Zaadballen produceren het mannelijk hormoon testosteron en zijn verantwoordelijk voor de aanmaak van zaadcellen (de kiemcellen). Zaadbalkanker, ook wel testiscarcinoom of teelbalkanker genoemd, is kanker van de zaadbal. Hierbij ontstaat er kanker in de cellen die het zaad aanmaken, de kiemcellen. Meestal ontstaat het in één van de zaadballen. Opvallend is wel dat het aantal mensen met zaadbalkanker toeneemt.

Soorten zaadbalkanker

Er bestaan verschillende soorten zaadbalkanker:

• Seminoom
  Deze vorm bestaat uit één type cellen en hebben nog de kenmerken van de primitieve kiemcellen. Ongeveer 50% van alle zaadbaltumoren is een seminoom en is een relatief goedaardige tumor die goed behandeld kan worden.
• Non-seminoom
  Deze vorm bestaat uit verschillende type cellen en ontstaat in andere kiemcellen dan seminomen. Deze vorm is agressiever dan seminoom, maar kan in de meeste gevallen goed behandeld worden met chemotherapie.
• Combinatie
  Hierbij zijn zowel seminomen als niet seminomen betrokken.

Risicofactoren zaadbalkanker

De oorzaak voor het ontstaan van zaadbalkanker is niet helemaal duidelijk. Wel zijn er enkele risicofactoren bekend die de kans op zaadbalkanker vergroten. Risicofactoren voor het ontwikkelen van zaadbalkanker zijn:

• Niet ingedaalde zaadballen in de puberteit
• Problemen met de vruchtbaarheid
• Eerdere behandeling zaadbalkanker
• Een familielid met zaadbalkanker
• Een ineengeschrompelde zaadbal
• Langdurig gebruik van wiet en/of hasj.

Er bestaat een vermoeden dat het downsyndroom de kans op deze vorm van kanker vergroot. Er bestaat geen aantoonbaar verband dat zaadbalkanker wordt veroorzaakt door zelfbevrediging (masturbatie) of door het regelmatig nemen van een warm bad.

Symptomen van zaadbalkanker

Regelmatig je zaadballen onderzoeken is erg belangrijk. Wanneer je dit regelmatig doet, dan weet je wat de gewone omvang en vorm van je zaadballen is. Bij de volgende signalen moet je naar je huisarts:

• Een vergroting of verandering van de vorm van je zaadbal
• Pijn in je onderbuik of in de liesstreek
• Een hard aanvoelende zaadbal
• Zwelling of knobbel in één van je balzakken
• Wanneer het normale gevoel in de zaadbal verdwenen is en de bal aanvoelt als een steen
• Opgezwollen of gevoelig borstweefsel
• Soms een scherpe pijn in de zaadbal.

Zelfonderzoek van je teelballen kan helpen om veranderingen eerder op te sporen, zodat de behandeling (indien nodig) zo snel mogelijk kan worden gestart. Zelfonderzoek is het makkelijkst na een warme douche, dan is de balzak het meest ontspannen.

Bij sommige mannen wordt zaadbalkanker vastgesteld vanwege de klachten die zij ervaren als gevolg van uitzaaiingen. Deze klachten worden meestal veroorzaakt door een zwelling van de lymfeklieren, waardoor pijn kan ontstaan. Denk hierbij aan buikpijn of rugpijn.

Diagnose van zaadbalkanker

Wanneer de huisarts vermoedt dat er sprake van zaadbalkanker is, dan zal deze voor een doorverwijzing zorgen. De uroloog zal dan vervolgens een aantal onderzoeken verrichten:

• Lichamelijk onderzoek
• Het doen van een bloedonderzoek om tumormarkers op te sporen
• Het maken van een echo van de zaadbal
• CT-scan van de longen en buik.

Op het moment dat het lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en echo wijzen op zaadbalkanker, dan is weefselonderzoek nodig. Een weefselonderzoek verzorgt de definitieve diagnose en hiermee kan vastgesteld worden in welk stadium de kanker zich bevindt en of deze al is uitgezaaid.

Behandelopties van zaadbalkanker

Wanneer de definitieve diagnose is gesteld, zal de behandeling meestal in eerste instantie bestaan uit het verwijderen van de aangedane zaadbal. Daarnaast kan een behandeling bestaan uit:

• Chemotherapie
  Chemotherapie wordt voorgesteld als uitzaaiingen zijn geconstateerd. De chemokuur bestaat uit medicijnen die via een infuus of pillen worden toegediend.
• Bestraling
  Radiotherapie wordt soms gegeven om te voorkomen dat de kanker terugkomt na een operatie of om kankercellen te doden die zich hebben uitgezaaid naar de lymfeklieren aan de achterkant van de buik.
• Regelmatige controle
  Wanneer de zaadbalkanker zich in het eerste stadium bevindt, dan kan er gekozen worden om waakzaam af te wachten. Het verloop van de teelbalkanker wordt dan nauwkeurig gevolgd. Op het moment dat het bloedonderzoek of de scans wijzen op actieve kankercellen, dan stelt de arts alsnog een nabehandeling met radiotherapie en/of chemotherapie voor.

Prognose van zaadbalkanker

De kans op genezing hangt af van het stadium waarin deze ziekte zich bevindt, maar bij de meeste mannen is zaadbalkanker te genezen. Ook op het moment dat er uitzaaiingen zijn. Het risico dat de ziekte terugkomt, wordt kleiner wanneer het langer geleden is dat er een tumor is gevonden.

Seksualiteit en vruchtbaarheid

Het kan voorkomen dat je door de behandeling (tijdelijk) onvruchtbaar bent. Maar dit is zelden blijvend. Op de langere termijn leidt het verwijderen van een zaadbal bijna nooit tot de vermindering van de behoefte aan seks of tot erectiestoornissen. Om zowel uiterlijk als het gevoel van de balzak voor een groot deel te herstellen kan er gekozen worden om een prothese aan te laten brengen.

Bronnen: Maxima Medisch Centrum, OLVG, Universitair Medisch Centrum Utrecht en Kanker.nl