Leukemie, een ernstige en soms levensbedreigende ziekte

De term leukemie dekt alle vormen van bloedkanker. Gelukkig is de ene vorm de ander niet. Welke vormen van leukemie zijn er. Leukemie is een levensbedreigende ziekte, hoe kan deze worden behandeld?

Wat is leukemie?

Leukemie is kanker van de witte bloedcellen, ook wel leukocyten genoemd. Leukocyten zijn cellen die met name betrokken zijn bij ons afweersysteem. Het beenmerg maakt te veel witte bloedcellen aan, waardoor ze veel ruimte in het beenmerg innemen. Hierdoor ontstaat er minder ruimte voor andere cellen in het beenmerg. Het gevolg is dat er een tekort ontstaat aan rode bloedcellen en bloedplaatjes. De normalen samenstelling van het bloed veranderd dus bij leukemie.

Daarnaast rijpen die witte bloedcellen ook niet voldoende. Het gevolg is dat ze hierdoor het lichaam niet goed kunnen beschermen tegen ziekteverwekkers.

Andere benamingen voor leukemie zijn bloedkanker of beenmergkanker.

Vormen van leukemie

Er zijn verschillende vormen van leukemie. Een belangrijk onderscheid is er tussen acute en chronische leukemie. Bij acute leukemie rijpen de witte bloedcellen niet uit in het beenmerg. Onrijpe witte bloedcellen werken niet goed in het afweersysteem. Acute vormen van leukemie treffen vaak jonge mensen en kinderen.

Bij chronische leukemie rijpen de witte bloedcellen nog redelijk uit, maar ze werken niet voldoende. De chronische soorten leukemie komen vooral voor bij oudere mensen. Binnen acute en chronische leukemie worden weer 4 soorten onderscheiden:

• Acute Lymfatische Leukemie
  Acute lymfatische leukemie wordt ook wel acute lymfoblastaire leukemie of ALL genoemd. Hierbij worden er teveel onrijpe witte bloedcellen gemaakt. De onrijpe bloedcellen blijven zich delen en verlaten het beenmerg niet. Hierdoor ontstaat er te weinig ruimte voor rode bloedcellen en bloedplaatjes. Het gevolg is een tekort aan rode bloedcellen, bloedplaatjes én witte bloedcellen in het bloed.
• Acute Myeloïde Leukemie
  Bij AML ontstaat er in korte tijd (dagen tot weken), een snelle groei van kwaadaardige leukemiecellen die de plaats innemen van de normale bloedaanmaak. Er ontstaat hierdoor een tekort aan normale witte bloedlichaampjes die nodig zijn voor afweer. Ook zijn er te weinig rode bloedcellen die nodig zijn voor zuurstoftransport en bloedplaatjes die nodig zijn voor de bloedstolling. Iedereen kan deze vorm krijgen, maar het komt vaker bij volwassen voor.
• Chronisch Lymfatische Leukemie
  Dit is de meest voorkomende vorm van leukemie. Bij CLL is er spraken van een te veel aan kwaadaardige witte bloedcellen. Het worden meer klonen dan cellen die een functie hebben in ons lichaam. De ziekte komt vooral voor bij oudere mensen, vaker bij mannen dan bij vrouwen.
• Chronische Myeloïde Leukemie
  CML is een zeldzame vorm van leukemie, waarbij er te veel witte bloedcellen worden aangemaakt. Maar deze blijven nog wel uitrijpen. Er zitten dus veel te veel witte bloedcellen in het bloed, maar die werken wel nog gewoon. Zonder behandeling gaat CML uiteindelijk, in de loop van een aantal jaren, over in acute leukemie.

Oorzaak van leukemie

Helaas is de oorzaak van leukemie nog niet bekend. Men weet wel dat er bij leukemie een foutje in het DNA van een stamcel is. Stamcellen zijn cellen in het beenmerg die kunnen uitgroeien tot verschillende soorten bloedcellen.

Normaliter blijven de bloedcellen in het beenmerg, totdat ze rijp genoeg zijn om mee te helpen in het afweersysteem. Wanneer ze rijp genoeg zijn worden ze afgegeven aan het bloed. Als gevolg van een fout in het DNA van de stamcel raakt de deling van de stamcel van slag. Dit kan tot gevolg hebben dat deze niet meer deelt, maar het kan ook zijn dat de stamcel veel te hard gaat delen.

Een ander gevolg van de fout in het DNA is dat de witte bloedcellen niet rijpen, of onvoldoende rijpen. Bij sommige vormen van leukemie zitten er onrijpe witte bloedcellen in je bloed.
Wel is van enkele factoren bekend dat ze een hoger risico op leukemie met zich mee brengen. Risicofactoren kunnen bijvoorbeeld bestaan uit:

• Blootstelling aan hoge doses straling.
• Langdurige blootstelling aan bepaalde industriële chemicaliën.
• Erfelijke factoren.
• Roken.
• Bepaalde virussen.

Symptomen van leukemie

De symptomen kunnen verschillen bij acute en bij chronische leukemie.

Symptomen van acute leukemie

• Bleekheid.
• Vermoeidheid.
• Kortademigheid.
• Duizeligheid.
• Hartkloppingen.
• Bloedend tandvlees.
• Snel een blauwe plek krijgen.
• Vatbaar voor infecties.
• Koorts.
• Last van nachtzweten.
• Hoofdpijn.
• Verminderde eetlust en gewichtsverlies.

Symptomen van chronische leukemie

Bij acute leukemie komen dezelfde symptomen voor als bij acute leukemie, maar dan soms aangevuld met:

• Vol gevoel in de buik hebben.
• Drukkend gevoel in de maagstreek ervaren.
• Zwellingen van lymfeklieren in hals, oksels en/of liezen.

Diagnose leukemie

Op het moment dat er aan leukemie gedacht wordt, zal er een bloedonderzoek komen. Hiermee wordt aangetoond hoeveel witte bloedcellen aanwezig zijn in het bloed. Dit onderzoek kan tevens aantonen van welke vorm van leukemie er sprake is. Wanneer het bloedonderzoek het vermoeden van leukemie bevestigd, zal er een biopt genomen worden van het beenmerg. Hierbij wordt er een klein stukje beenmerg weggehaald en onderzocht. Door middel van een biopt kan de diagnose leukemie met zekerheid gesteld worden.

Behandeling van leukemie

Wanneer de diagnose leukemie is gesteld dan start de behandeling. De behandeling is afhankelijk van welke vorm van leukemie je hebt.

Behandeling Acute Lymfatische Leukemie

Bij deze vorm wordt er direct gestart met chemotherapie, al dan niet in combinatie met een stamceltransplantatie of bestraling.

Behandeling Acute Myeloïde Leukemie

Wanneer de patiënt fit genoeg is, wordt er gestart met chemotherapie. Behalve de chemotherapie worden beschermende antibiotica gegeven om de weerstand in het lichaam te verhogen. De behandeling duurt een aantal maanden, waarbij achter elkaar 3 tot 4 kuren worden gegeven.

Behandeling Chronisch Lymfatische Leukemie

De meeste mensen met CLL hoeven niet behandeld te worden. Echter, wanneer de ziekte vordert dan zal er toch gestart worden met chemotherapie in combinatie met immunotherapie. Heel soms wordt stamceltransplantatie toegepast.

Behandeling Chronische Myeloïde Leukemie

Bij deze vorm wordt er soms al met de behandeling gestart, voordat de diagnose helemaal zeker is. Dat gebeurt zeker wanneer iemand in de acute fase zit. Naast de acute fase kan iemand in de chronische of de versnellingsfase zitten. Tot ongeveer het jaar 2000 bestond de behandeling van CML uit chemotherapie en eventueel een stamceltransplantatie. Echter, sinds de komst van TKI’s zijn de resultaten van de behandelingen er sterk op vooruit gegaan. Ondanks dit is Chronische Myeloïde Leukemie een ongeneeslijke ziekte.

Bij kinderen is leukemie meestal goed te genezen als je er op tijd bij bent. Bij volwassenen is de prognose vaak minder gunstig.

Bronnen: Hematon, Radboudumc en Leukemie