Omgaan met jeuk

Leven en omgaan met jeuk, elke dag opnieuw, is geen gemakkelijke opgave. Zeker niet wanneer het een heftige, allesbeheersende toestand is, die normaal leven zo goed als onmogelijk maakt. Omgaan met jeuk, hoe doe je dat?

Wat is jeuk?

Jeuk wordt vaak omschreven als een vervelend gevoel die aanzet tot de behoefte om te krabben. Jeuk komt veel voor bij chronische huidaandoeningen, zoals constitutioneel eczeem, psoriasis en netelroos. Jeuk kan plaatselijk en licht zijn, maar ook over het hele lichaam voorkomen. Bij sommige mensen kan het zo erg zijn dat het lijdt tot slapeloosheid, depressie, agressie en zelfs tot zelfmoordneigingen.

Oorzaken van jeuk

Wat exacte de oorzaak is van jeuk, weten de artsen (nog) niet. Men gaat er vanuit dat bepaalde ‘jeukzenuwen’ in de huid worden geprikkeld. Deze zenuwen kunnen geactiveerd worden door bepaalde eiwitten zoals histamine, neuropeptiden en prostaglandinen.

De oorzaken zijn in 3 groepen te onderscheiden:

• Door een inwendige oorzaak.
• Als gevolg van een huidziekte.
• Als een acute reactie op insectenbeten of irritatie van de huid.

Jeuk door een inwendige oorzaak

Hierbij is er jeuk met krabeffecten, zonder dat er een specifieke dermatologische afwijking is waardoor de jeuk ontstaat. Deze vorm wordt ook wel pruritus sine materia genoemd. Deze jeuk kan komen door een:

• Reactie op een medicijn.
• Aambeien.
• Chronische nierinsufficiëntie.
• Bloedarmoede.
• Leverziekten.
• Hormonen.
• Reuma (o.a. reumatoïde artritis).
• Schildklierproblemen.
• Diabetes.
• Luizen en wormen.
• Kanker (leukemie lymfomen zoals Hodgkin en non-Hodgkin, multiple myeloma, borst- en maagkanker)
• Aids.
• Allergie of intolerantie.
• MS.
• Psychische oorzaak.

Jeuk door een huidziekte

Mensen met een huidaandoening kunnen jeuk hebben over hun hele lichaam. Deze vorm van jeuk wordt ook pruritus cum materia genoemd. Voorbeelden hiervan zijn:

• Droge huid.
• Eczeem.
• Schimmelinfecties (zoals candiasis en zwemmerseczeem).
• Netelroos.
• Psoriasis.
• Waterpokken.
• Herpes simplex.
• Zonnebrand.

Jeuk door beten, steken of huidcontact

Je kunt jeuk krijgen door een beet of een steek van een insect, maar je kunt ook jeuk krijgen door bepaalde dieren (bijvoorbeeld kwallen), planten (onder andere brandnetel) en stoffen die je irriteren (zoals; wol, glaswol, chemicaliën).

Jeuk kan verergeren door onder andere water, zeep, droge lucht, warmte, zweet, irritatie door textielvezels of glaswol en alcohol. Maar ook spanningen of stress kan hier voor zorgen.

Tips voor het omgaan met jeuk

Wij hebben een aantal algemene tips voor het omgaan met jeuk op een rij gezet, ze zijn wellicht niet allemaal op jou van toepassing. Voer de behandeling van je huidaandoening zo goed mogelijk uit. Dat is echt het belangrijkste middel tegen jeuk.

Let op de dagelijkse huidverzorging

Een goede dagelijkse huidverzorging is belangrijk, dus probeer je aan onderstaande tips te houden:

• Douche niet langer dan 5 tot 10 minuten.
• Zorg dat het water niet te warm is, maar gebruik lauw water.
• Vermijd het gebruik van geparfumeerde zeep, maar gebruik een zeepvervanger.
• Droog je huid voorzichtig af. Doe dit deppend en niet wrijvend.
• Verzorg de huid met de voorgeschreven zalf.

Maatregelen die de jeuk tijdelijk verlichten

• Smeer je huid na het douchen direct in.
• De huid afkoelen kan een effectief middel zijn om tijdelijk de jeuk te verlichten. Dit kun je doen door onder andere gebruik te maken van een ventilator, koele wijde kleding te dragen of door te blazen op de huid.
• Coldpacks kunnen voor verkoeling zorgen wanneer de jeuk op een klein gebied voorkomt.

Vermijd factoren die de jeuk verergeren

Per persoon zijn er verschillende factoren die de jeuk verergeren. Ga na welke op jou van toepassing zijn:

• Vermijd warmte. Draag koele, niet knellende kleding die je niet als prikkelend ervaart. Ook is het belangrijk vocht doorlatende kleding te dragen, dus geen nylon.
• Wanneer je erg gezweet hebt, douche dan gelijk.
• Wees matig met het nuttigen van alcohol.
• Zorg voor een goede conditie door genoeg te slapen.
• Zeepresten kunnen de jeuk verergeren. Dus spoel je kleding na het wassen zorgvuldig uit.
• Zorg voor een goede ventilatie en luchtvochtigheid in je huis.
• Chemische oplossingen kunnen de jeuk verergeren, ga er voorzichtig mee om. Bescherm je huid en draag handschoenen of een mondmasker.

Voorkom veelvuldig krabben

Wanneer je jeuk hebt, dan is krabben je eerste reactie. Ondanks dat het maar een paar minuten verlichting geeft, leidt het tot een beschadiging van de huid en een afscheiding van stoffen, waardoor de jeuk verder toeneemt. Uitgebreid krabben kan een onderliggende huidaandoening verergeren en zo een vicieuze cirkel veroorzaken.

Gebruik van medicijnen

• Crèmes of gels op basis van menthol kunnen verlichting bieden.
• Beschermende, jeukstillende en verkoelende crème met zinkoxide, calaminischudsel verminderen de neiging tot krabben.
• Lokaal verdovende middelen maken de huid gevoelloos en verminderen tijdelijk pijn en jeuk zoals bij muggenbeten, galbulten en waterpokken.
• Wanneer de jeuk veroorzaakt wordt door een allergie, kun je bepaalde antihistaminica gebruiken. Deze blokkeren de werking van histamine, een stof die bij een allergische reactie in het lichaam vrijkomt.
• Bij jeuk door aambeien kun je adstringentia gebruiken. Deze werken licht samentrekkend en beschermend waardoor de jeuk afneemt.
• Corticosteroïden, toegepast op de huid, stillen onder andere de jeuk. De neiging tot krabben neemt daardoor af en de huid kan zich herstellen, wordt soepeler en zal er beter gaan uitzien.
• Actieve kool kan jeuk als gevolg van bepaalde leveraandoeningen of nierproblemen voorkomen, door de stoffen die jeuk veroorzaken weg te nemen.
• Serotonineheropnameremmers regelen in de hersenen de hoeveelheid serotonine. Ze kunnen soms de jeuk bij een aandoening aan de galwegen of bij kanker verminderen.
• Mirtazapine kan soms de jeuk bij een aandoening aan de galwegen of bij kanker verminderen. Hoe het precies werkt, is onduidelijk.
• Wanneer je jeuk hebt vanwege een droge huid gebruik dan vetcrèmes (bijvoorbeeld 20% vaseline in cetomacrogolcrème, of witte vaseline gemengd met gelijke delen lanette crème of paraffine liquidum).

Bronnen: Isala.nl, umcutrecht.nl en apotheek.nl