Leven met een psychose

Ongeveer 30.000 mensen in Nederland worden jaarlijks getroffen door een psychose. Dat betekend dat meer dan 1% van de algehele bevolking wel eens een psychose heeft gehad. Maar wat is een psychose nu precies, en wat zijn de oorzaken van een psychose?

Wat is een psychose?

Een psychose is een toestand waarbij iemand de grip op de werkelijkheid kwijt is. Iemand neemt de omgeving anders waar dan dat anderen doen. Hierbij ziet of hoort iemand dingen die er niet zijn. Ook kan het zijn dat iemand erg wantrouwig is en overtuigd is van bepaalde ideeën die niet kloppen.

Een psychose kan heel erg beangstigend zijn. Het is bijna niet voor te stellen wat iemand doormaakt die last heeft van een psychose. Iemand die een psychose heeft twijfelt aan alles, de vanzelfsprekende beleving van zijn of haar wereld is verstoord. Stemmen en ideeën over wat er allemaal fout gaat komen daarvoor in de plaats.

Mogelijke oorzaken psychose

Waarom de ene persoon wel een psychose krijgt en de ander niet, lijkt te worden bepaald door een combinatie van factoren. Het gaat dan om een combinatie van erfelijke factoren en ongunstige omgevingsfactoren. Er zijn 3 groepen mensen bij wie de kans op het krijgen van psychotische stoornissen groter is. Dat is bij mensen:

• Bij wie eerste- of tweedegraads familieleden schizofrenie of een bipolaire stoornis hebben. Er zijn waarschijnlijk meer dan honderd genen betrokken bij de erfelijke aanleg voor psychotische stoornissen.
• Mensen met een bepaalde genetische afwijkingen.
• Mensen met veel risicofactoren vanuit de omgeving. Denk hierbij aan: complicaties rondom de geboorte, ernstig slaaptekort, drugsgebruik, traumatische ervaring en gepest of buitengesloten worden

Een psychose kan ook ontstaan als gevolg van een psychiatrische ziekte. Dat kan zijn door een zeer ernstige depressie, schizofrenie of een bipolaire stoornis. Daarnaast ontwikkelen sommige vrouwen een psychose direct na de geboorte van een kind. In vele gevallen gaat dit gepaard met een depressie en/of manie. Wanneer dit het geval is, dan spreken we van een postpartumpsychose.

Symptomen psychose

Een psychose is een mix van verschillende soorten kenmerken. Bij iedereen is deze mix weer anders. Bij een psychose kun je last hebben van positieve- en negatieve symptomen. Beide termen zijn verwarrend. Het woord positief wekt namelijk de indruk dat het gaat om aangename symptomen, maar dat is het niet. Het woord slaat op het feit dat deze symptomen verschijnselen zijn die naast het normale functioneren er extra zijn bijgekomen. Dit zijn ervaringen die er eerst niet waren, maar erbij gekomen zijn.

Positieve symptomen:

• Hallucinaties
  Dit zijn waarnemingen zonder dat er een externe prikkel is, deze kunnen gezien of gehoord worden (stemmen horen). Vaak zijn hallucinaties zeer beangstigend.
• Wanen
  Een waan is dat iemand zijn of haar eigen gedachten gelooft, terwijl deze in werkelijkheid niet kloppen.
• Verwardheid, desorganisatie
  Dit kan zich uitten in dat iemand verward gaat praten en niet meer goed uit de woorden kan komen. De verwardheid kan zich ook uiten in verstoorde gevoelens. Iemand begint bijvoorbeeld te lachen wanneer iemand is overleden of heeft zomaar een huilbui.

Ook de term negatieve symptomen is verwarrend, omdat met negatief niet ‘slecht’ wordt bedoeld. Maar het is gedrag dat opvalt doordat er iets ontbreekt. Gedrag dat je zou verwachten is er niet.

Negatieve symptomen:

• Weinig initiatief
  Iemand heeft minder interesse in de dingen die in het leven gebeuren. Hierdoor doet iemand ook niets. Vaak is dit letterlijk het geval: iemand kan het al moeilijk vinden om in beweging te komen.
• Geen zin in sociale contacten
  Iemand heeft ook geen interesse meer in vrienden en wil het liefst de meeste tijd alleen zijn.
• Geen energie hebben
  Iemand is heel erg moe en wil veel slapen.
• Slechtere concentratie
  Iemand vindt het lastig om een boek te lezen of een televisieprogramma tot het eind te kijken. Het onthouden of leren van nieuwe dingen is moeilijker geworden.
• Vervlakking van gevoelens
  De gevoelens worden steeds vlakker. Momenten van blijheid en verdriet worden steeds minder. Het is alsof je eigen gevoel buiten je bereik ligt, je kunt er niet bijkomen.

Vroeger werd gedacht dat deze negatieve symptomen een restverschijnsel waren na een psychose. Gebleken is dat negatieve symptomen al aan de eerste psychose vooraf kunnen gaan. Ze horen bij de psychose.

Behandelingsmogelijkheden

Het is belangrijk dat een psychose in een vroeg stadium wordt herkend, zodat een behandeling snel kan worden gestart en herstel makkelijker gaat. Een psychose kan worden behandeld met:

• Medicijnen
  Afhankelijk van welke klachten het ergst zijn, kan iemand behandeld worden met bijvoorbeeld antidepressiva, een stemmingsstabilisator, antipsychotica, of een combinatie hiervan. Een psychiater begeleid bij de keuze voor medicatie.
• Psycho-educatie
  Dit onderdeel bestaat uit een goede, gestructureerde uitleg over de betrokken aandoening en de behandeling daarvan.
• Gesprekstherapie
  Bij gesprekstherapie staat het praten over de psychische problemen centraal. Het geeft iemand meer controle over de psychotische verschijnselen en de gevolgen daarvan. Daarnaast helpt het iemand om een psychose beter te leren begrijpen, bijvoorbeeld als er een verband is met eerdere trauma’s. Dit kan bijvoorbeeld door middel van cognitieve gedragstherapie.
• Gezins- en relatiegesprekken
  Bij de behandeling worden de gezinsleden en andere naasten betrokken om met de psychosen om te leren gaan.
• ECT (electroconvulsietherapie)
  ECT is een behandelmethode voor stemmingsstoornissen. We passen het vooral toe bij depressie. ECT kan ook worden toegepast bij de psychotische stoornis ‘bipolaire stoornis.

Conclusie

Met de juiste behandeling kunnen mensen goed herstellen en een betekenisvol leven leiden. Het betekent niet dat iemand nooit meer een psychose krijgt. Het is mogelijk dat er een terugval komt. Echter, wanneer iemand weer psychotisch is, dan, is het belangrijk om zo snel mogelijk weer contact op te nemen met de behandelaar.

Bronnen: psychosenet.nl en umcutrecht.nl