Hartfalen, wat zijn de oorzaken?

De schatting is dat tussen de 180.000 en 200.000 Nederlanders last hebben van hartfalen. Soms zonder dat ze dat zelf weten. Wat zijn de oorzaken van hartfalen en waar kun je het aan herkennen?

Wat is hartfalen?

Bij hartfalen heeft het hart minder pompkracht, waardoor het niet meer in staat is om genoeg bloed rond te pompen om aan de behoefte van het lichaam te voldoen. Deze verminderde pompfunctie zorgt ervoor dat het bloed langzamer door de bloedvaten stroomt, het soms achterblijft en dat sommige organen minder zuurstof krijgen dan ze nodig hebben. Hierdoor treden er allerlei lichamelijke klachten op. De laatste jaren is het aantal patiënten met hartfalen sterk toegenomen.

Er zijn 2 soorten hartfalen:

• Hartfalen met verminderde knijpkracht.
• Hartfalen met verminderde vulling.

Symptomen van hartfalen

De meest voorkomende klachten zijn:

• Snelle vermoeidheid.
• Kortademigheid.
• Vocht vasthouden: dikke benen en enkels.
• Vol gevoel in de buik, een opgezette buik.
• Gewichtstoename, zonder aanwijsbare reden.
• ’s Nachts vaak moeten plassen.
• Droge prikkelhoest.
• Verminderde eetlust.
• Onrustig slapen.
• Duizeligheid.
• Obstipatie.
• Koude handen en voeten.

Mogelijke oorzaken van hartfalen

Hartfalen is dat het hart een verminderde pompfunctie heeft. Dit kan verschillende oorzaken hebben:

• Hartinfarct

  Doordat bloedvaten vernauwd raken doordat ze dichtslibben, kan een deel van het hart een tekort aan zuurstof krijgen. Dit kan een hartinfarct veroorzaken. Een hartinfarct veroorzaakt een beschadiging, een litteken. Op de plek van het litteken kan dat deel van de hartspier niet samentrekken, waardoor de hartfunctie minder wordt. Een hartinfarct kan hartfalen tot gevolg hebben, maar dat hoeft niet.

• Hoge bloeddruk

  Wanneer iemand een te hoge bloeddruk heeft, moet het hart langdurig tegen een te hoge weerstand in pompen. De hartspier verliest daardoor zijn souplesse en wordt stijf en dik. Het gevolg is dat de pompkracht minder wordt. Dat kan hartfalen veroorzaken.

• Gebrekkige hartkleppen

  De hartkleppen functioneren niet goed, wanneer de klep vernauwd is of wanneer deze niet goed meer sluit. Hierdoor moet het hart harder gaan werken om het bloed rond te pompen. Op de lange termijn kan dit schade aan het hart veroorzaken, waardoor hartfalen kan ontstaan.

• Hartritmestoornissen

  Wanneer iemand last heeft van een te snelle en vaak ook onregelmatige hartslag, dan is er sprake van hartritmestoornissen. Doordat het hart gedurende lange tijd een grotere inspanning moet leveren, kan dit op de lange termijn zorgen voor vermoeidheid van de hartspier. Dit kan hartfalen veroorzaken.

• Hartspieraandoening

  Cardiomyopathie is een aandoening, waarbij de hartspiercellen een abnormale bouw en functie hebben. Hierdoor is de wand van het hart te slap of te dik en stijf, met een verminderde pompfunctie als gevolg.

• Ontsteking van de hartspier

  Hartfalen kan ontstaan als gevolg van een acute ontsteking van de hartspier. In de meeste gevallen is een virus verantwoordelijk voor deze ontsteking. Wanneer een ernstige beschadiging het gevolg is, dan kan hartfalen ontstaan. De medische term voor een acute ontsteking van de hartspier is myocarditis.

• Aangeboren hartafwijking

  Wanneer er sprake is van een aangeboren hartafwijking, dan kan er soms een operatie op jonge leeftijd nodig zijn. Deze kinderen hebben op latere leeftijd een verhoogd risico op het krijgen van hartfalen.

• Overige oorzaken

  Te veel alcohol drinken, bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld chemotherapie), longaandoeningen en ernstige infecties kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van hartfalen.

Behandeling van hartfalen

Ten eerste bestaat de behandeling van hartfalen uit het wegnemen van de oorzaak van het hartfalen.

Operatie

Soms is een operatie mogelijk, dan wel noodzakelijk. Mogelijkheden zijn:

• Pacemaker
  Voor sommige mensen kan een speciale ICD of pacemaker een oplossing zijn. Soms trekken de wanden van de linkerhartkamer niet meer synchroon samen, waardoor het hart pompkracht verliest. Een pacemaker kan dan zorgen dat de wanden van de linkerkamer weer tegelijk samentrekken.
• Reparatie hartklep
  Hierbij probeert de chirurg de hartklep, voor zover mogelijk zoveel mogelijk in zijn originele vorm terug te brengen. Wanneer reparatie niet mogelijk is, kan er gekozen worden om een hartklep te vervangen.
• Bypassoperatie of dotterbehandeling
  Bij een bypassoperatie wordt er een omleiding gemaakt langs de vernauwing. De huidige vernauwing blijft bestaan, maar het bloed kan dan via de omleiding naar de hartspier stromen. Met dotteren wordt de vernauwing in de kransslagader met een soort ballonnetje opgerekt, zodat er weer voldoende bloed doorheen kan stromen.
• Behandeling van een aneurysma
  Hierbij haalt de chirurg het beschadigde gedeelte, het littekenweefsel, weg zodat ook dat deel van de hartspier weer goed kan samentrekken.

Overige behandeling

Op het moment dat de oorzaak niet door een operatie verholpen kan worden, spreekt men van een chronische aandoening. De behandeling bestaat dan uit:

• De levensverwachting en gemak van de patiënt te verbeteren.
• Het verbeteren van de pompfunctie van het hart zelf.
• Zorgen dat het hart minder hart moet werken.

Dit kan men bereiken door:

• Medicijnen
  Wanneer er hartfalen is geconstateerd, dan worden er meerdere soorten medicijnen voorgeschreven. Deze medicijnen richten zich op het ontlasten van het hart en het afvoeren van vocht.
• Dieet
  Het volgen van een dieet, waarbij een beperkte inname van zout en vocht een hoofdrol spelen is verstandig. Maar ook zorgen voor voldoende voedingsstoffen en het gebruik van alcohol moeten onderdeel van de leefstijl worden.
• Definitief stoppen met roken
  Roken vermindert de doorbloeding van de hartspier. Daardoor kan de conditie van het hart (verder) achteruitgaan.
• Zorg voor voldoende rust
  Neem regelmatig rust en probeer een goede balans te vinden tussen activiteiten en rust. Ook nachtrust is een belangrijk onderdeel.
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging
  Zorgen dat iemand fit blijft en regelmatig beweegt, is belangrijk. Hoeveel dat is, is voor iedereen anders. Voor de één betekent dat dagelijks een halfuur wandelen of fietsen. Voor de ander betekent het een keer extra de trap op of de tuin in lopen. Bij ernstig hartfalen kunnen deze inspanningen al te veel zijn. Forceren is uit den boze.
• Let op het gewicht
  Overgewicht is namelijk een extra belasting voor het hart.
• Probeer stress en felle emoties te vermijden.
• Vermijden van lange inspanningen en lange werkdagen.
• Vermijden van zware maaltijden juist voor het slapengaan.

Bronnen: mmc.nl, hartstichting.nl en mst.nl